Trước đây, tôi đã chia sẻ đề tài: “Lắng nghe giới trí thức nhân tài”. Nhưng trí thức nhân tài vẫn chưa xuất hiện nhiều. Vì nhiều lý do gần: “Họ sợ bị phê bình, chỉ trích”; lý do xa hơn, “Thế kỷ của cạnh tranh trí lực và nhân tài”. Vì thế, những nước công nghiệp phát triển, họ có chiến lược thu hút trí thức nhân tài và mua sắm chất xám hơn chúng ta chăng?
NHẬN THỨC
Trí thức nhân tài thời nay có tầm nhìn toàn cầu, có niềm tin, có quyết tâm và tràn đầy dũng khí; thắng không kiêu, bại không nản. Người trí thức biết khó vẫn tiến; lâm nguy không sợ hãi. Họ có cá tính, thích độc lập, tự do, quyết đoán, chuẩn xác; kiến giải thâm thúy, gắn liền với thực tiễn. Người trí thức luôn truy tìm chân lý, có óc sáng tạo, biết phục thiện trước chân lý; thích lý tưởng gắn liền với thực tiễn. Tuy nhiên, họ cũng có khi kiêu căng, tự phụ, mặc cảm, cô đơn, dễ xa rời thực tế, trí thức nửa vời, đam mê thể chất. Hay chán nản, ít lắng nghe, cố chấp, khó hợp tác. Ưa liên kết phe nhóm. Tạo thành trường phái, bè phái, kênh kiệu, ra vẻ coi thường người kém tài và cấp lãnh đạo.
Phúc Âm cho biết gia đình Thánh Gia hết sức tôn trọng trí thức nhân tài. Thánh Gia đã đón tiếp “Ba nhà Bác học” từ phương Đông đến.Họ đi tìm, gặp và tỏ lòng tôn kính, thờ lạy Hài nhi Hoàng Tử, Vua Thái Bình, với những lễ vật cao cấp, giá trị cân xứng: “Vàng, mộc dược,nhũ hương”.
Và rồi, lúc 12 tuổi, Đức Giêsu đã cùng cha mẹ lên đền thờ. Sau đó Đức Giêsu tự ở lại, ngồi giữa hàng tiến sĩ trongđền thờ để nghe, đặt câu hỏi, dùng trí thông minh đối đáp.
Tiếp theo, Công đồng Vatican II, qua “Sứ điệp gởi Giới Trí thức”, Giáo hội nhìn nhận trí thức nhân tài là “Nhà tư tưởng và khoa học. Người đi tìm chân lý. Những nhà thám hiểm vũ trụ, nghiên cứu lịch sử và con người. Người lữ hành đang tiến về ánh sáng”. Sứ mạng của họ là: “Tìm kiếm, lắng nghe tiếng nói của Thần chân lý và đào sâu sứ điệp chân lý đã được giao phó cho Giáo hội, cho trí thức nhân tài”. Họ được coi ngang tầm với các Nghị phụ, vì “Cùng một con đường, cùng một đường lối. Là bạn đồng hành cùng được kêu gọi tìm kiếm, chia sẻ những thành quả. Và trong những lúc thất bại, họ được nâng đỡ và khích lệ”.
Sau nữa, theo văn hóa Việt Nam, trí thức nhân tài là “Nguyên khí dựng nước”, là“Khílực đầu tiên” xây dựng và bảo vệ đất nước. “Nhân tài thịnh, chính trị lên cao, vậnnước rực rỡ vô cùng”. Lịch sử phát triển của đất nước đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm như: Kế trăm năm chấn hưng đất nước là tôn trọng trí thức,nhân tài.Mặt khác, trí thức nhân tài làm nên sự khác biệt giữa các vùng miền, môitrường. Ví dụ, theo nhận định của người xưa, khivề đến đầu làng, người ta có thể biết trong làng đó có trí thức, nhân tài hay không. Theo nhà khoa học Kierland, người Đức, 1930, ông đã chụp hình được hào quang, như làn vi sóng, tỏa ra từ nhà trí thức, nhà đạo đức, cao khoảng độ hơn 2 mét; rộng khoảng hơn 1 mét. Cả cây cối, súc vật cũng có vi sóng. Ngay nay, thì điều đó quá rõ ràng.
ỨNG DỤNG
Từ những suy nghĩ như trên, cho thấy việc sử dụng và phát huy trí thức nhân tài là điều quan trọng mà bất cứ nhà lãnh đạo có tâm và có tầm, đều thực sự quan tâm, tôn trọng, bảo vệ, tạo sức hút trí thức nhân tài.
Tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài
Sắp tới đây, khi lựa chọn, bước vào con đường hội nhập “Văn hóa Đông - Tây”, chúng ta lại càng cần tái khẳng định về quan điểm, tôn trọng, phát hiện, bảo vệ, trợ giúp trí thức nhân tài. “Nếu bất tài thì người thân cũngkhông dùng. Nếu có tài, thì dẫu là kẻ thù cũng không bỏ”[1].Cũng luôn nên nhớ những châm ngôn: “Chọn người hiền đức,dùng người tài năng”; “Dụng nhân như dụng mộc”. Dùng người như dùng gỗ, đừng vì lỗ mọt mà bỏ cảcây. Dụng chỗ mạnh, tức dùng sở trườngcủa mỗi người. Trí thức nhân tài thời nay là trí thức thực tiễn, nó là bộ phận hợp thành quan trọng của tài năng. Vì thế, trí thức nhân tài có phẩm chất, bản lĩnh trong môi trường, là những người “có thể tự mình giải quyết vấn đề một cách chuẩn xác” mà chưa cần hỏi ý kiến của người khác.
Bảo vệ trí thức bảo vệ nhân tài
Trí thức nhân tài là nguyên khí dựng Nước. Họ dễ bịtổn thương,ám hại, hoặc bị mua chuộc. Do đó, cần có chính sách, chế độ bảo vệ họ, như bảo vệ lãnh đạo. Kinh nghiệm cuộc sống đã cho thấy “nhân tài đố kỵ nhân tài”.Những người “đố kỵ” thường là lớp người không có năng lực, kém tài. Họ lấy đủ lý do, khiến nhân tài bị mai một.
Kinh Thánh cũng đã nói đến trường hợp “đố kỵ nhân tài”. Vua Hêrôđê đã giết sạch trẻ em vào độ tuổi hài nhi Giêsu. Lýdo tị hiềm, sợ tiếm quyền. Ngược lại, người lãnh đạo chân chính sẽ là người thao thức để “phát hiện, quy tụ, đào luyện, sử dụng nhân tài”. Tuy nhiên, trong thực tế, chúng ta cần khôn ngoan cảnh giác việc dèm pha, tránh nghikỵ giữa lãnh đạo và nhân tài. Cùng ý thức rằng cả lãnh đạo cả trí thức nhân tài là những địa vị ưu tiên trong chiến lược phát triển. Cả hai đều có nhiệm vụ, cùng chung mộtcon đường phục vụ công ích, cần có nhau trong đời, mới thành công lâu dài và vững bền. Lãnh đạo khôn ngoan luôn khao khát, truy cầu tríthức nhân tài (Lưu Bị cầu Khổng Minh). Lãnh đạo đúng đắn, tầm cỡ, đáng tin, luôn đổi mới, như vua Thành Thang, cho khắc vào chậu tắm của mình:“Nhật tân, nhật nhật tân, hựu nhật tân - Ngày mới, ngày ngày mới, lại ngày mới”. Người trí thức nhân tài thực lực và khôn ngoan là người luôn “khiêmtốn, khiêm tốn, khiêm tốn”; và luôn xác tín “tài do Ơn Trên ban để Thay Trời mà phục vụ Con Người và Môi trường”.
Theo Kinh Thánh, lãnh đạo là một ơn gọi. Tôi xác tín, trí thức nhân tài và lãnh đạo đều là lớp người ưu tuyển, thượng đẳng của Thượng đế dùng, thay mặt Ngài, để cứu nhân độ thế. Miễn là họ có tâm và có tầm. Ngài bảo vệ họ. Đụng tới họ là như đụng tới con ngươi của Ngài: “Hoàng Thiên hữu nhãn”. Như trường hợp Thượng Đế bảo vệ “Ba nhà Đạo sĩ - Ba vua - Ba Trí thức nhân tài” trở về quê quán của họ an toàn.
Những người trí thức nhân tài và lãnh đạo chân chính luôn có niềm tin sắt đá như thế, không bao giờ nao núng, khiếp sợ. Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, khi khai mạc triều đại của mình, ngài tuyên bố: “Đừng sợ”. Và theo kinh nghiệm lịch sử: “Nhân bất tín bất lập - Người không có lòng tin, không thể dựng nên được nghiệp lớn”.
Sức hút trí thức nhân tài
Không có trí thức nhân tài, xã hội không làm tốt được bất cứ việc gì. Vì thế, cả nước phải tạo ra bầu khí tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài, để trí thức nhân tài xuất hiện. Làm cho nhân tài không ngừng xuất hiện thì đất nước mới có tương lai. Phát huy vai trò trí thức và nhân tài là để phát triển cộng đoàn, xã hội, đất nước. Đây là mối quan hệ biện chứng giữa trí thức nhân tài với phát triểnkinh tế:“Kinh tế muốn phát triển, trí thức nhân tài phải đi trước”. Một dân tộc không mở cửa rabên ngoài với thế giới trí thức nhân tài là một dân tộc ít triển vọng. Trong bối cảnh này, thật là cần thiết để quan tâm đến việc du nhập trí lực nước ngoài; mời trí thức nhân tài vào giao lưu, hội thảo, hiến kế, giúp huấn luyện, hợp tác nghiên cứu; và đưa trí thức nhân tài đi du học và mở ra điều kiện để thu hút nhân tài về phục vụ quê hương, nhất là giai đoạn “Vàng” này của Việt Nam.
KẾT LUẬN
Đã là trí thức nhân tài thì càng sáng suốt hiệp thông, mới phát huy trí tuệ và tài năng vào công việc phục vụ công ích. Trí thức và nhân tài tự điều chỉnh con người cá tính củamình để có thể hội nhập. Rất phí uổng khi có tình trạng một số trí thức nhân tài đã phe phái, tự bất mãn, không thể hợp tác với ai và với lãnh đạo.
Lm. Gioan Kim Khẩu Nguyễn Văn Hinh (D.Min.)
1. Vua Đường Thái Tông.
Bình luận