Kỳ II: MẪU TƯỢNG ĐỨC MẸ MANG NÉT ĐẶC TRƯNG Á ĐÔNG
Trải qua nhiều biến động do chiến tranh, các công trình xây dựng ở Thánh địa La Vang trước 1972 gần như chẳng còn lại gì nhiều. Theo các ghi chép để lại, một thời gian dài sau khi nhà thờ sập đổ, người dân ở xung quanh La Vang tản mác, Thánh địa cũng tiêu điều. Dòng thời gian trôi chảy mãi đến hơn hai mươi năm sau, La Vang mới dần khôi phục. Đó là những năm cuối cùng của thế kỷ XX.

La Vang trở mình, các sinh hoạt bắt đầu trở lại, những định hướng mới cũng hình thành, nên vào dịp chuẩn bị Đại lễ kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ hiện ra tại La Vang, trong cuộc họp ngày 24.2.1998 ở Hà Nội, Hội đồng Giám mục Việt Nam nhận định, tượng ảnh Đức Mẹ La Vang bấy lâu nay cung kính tại Thánh địa La Vang là theo mẫu tượng Đức Bà Chiến Thắng (Notre Dame des Victoires) ở Paris, Pháp; có một số nơi lại làm thêm nhiều mẫu tượng Đức Mẹ La Vang khác nữa, không có sự thống nhất, khiến ký ức của người tín hữu có thể không rõ ràng về một nơi linh thánh của Giáo hội Việt Nam. Từ những lý do này, các vị chủ chăn đã quyết định tìm một mẫu tượng Đức Mẹ La Vang mới, mang nét đặc trưng Á Đông và do người Việt Nam hình thành ý tưởng.
Sau khi thận trọng so sánh, cân nhắc, bàn thảo…, mẫu tượng của họa sĩ kiêm điêu khắc gia Văn Nhân đang sống tại Hoa Kỳ được chọn làm thánh tượng Đức Mẹ La Vang chính thức, hình ảnh được diễn tả như sau:“Đức Mẹ từ ái vận trang phục hoàng hậu, áo trong trắng ngà, áo ngoài xanh thiên thanh viền vàng, tương ứng với đôi hài màu vàng nhạt. Vương miện ý chỉ Đức Maria vừa là người Mẹ nhân từ, vừa là Nữ Vương uy linh. Mẹ bồng Chúa Giêsu Hài Đồng trên tay, đầu Mẹ hơi ngả về phía Con, người Con hơi nghiêng về phía Mẹ, diễn tả hai Mẹ Con tâm đầu ý hợp đoái nhìn xuống đoàn con dưới thế. Chúa Giêsu Hài Đồng uy nghi trong bộ áo màu hồng, trước ngực có vòng tròn vàng, lồng trong hai chữ ALPHA và OMEGA (Ta là khởi thủy và là tận cùng). Trong tư thế của Chúa Tình Thương tuyệt hảo, tay trái Chúa chỉ lên Thánh Tâm đầy thương xót. Vì Mẹ La Vang đã nhận lời nên Chúa đưa tay ban phép lành cho con cái Việt Nam và những ai tín thác nơi Người”.

Điêu khắc gia Văn Nhân sau đó thực hiện cùng một lúc hai thánh tượng giống nhau. Sáng 1.7.1998, sau buổi triều yết chung tại Quảng trường Thánh Phêrô, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã có cuộc tiếp riêng phái đoàn Việt Nam và làm phép hai tượng này. Một trong hai tượng được đưa trở lại Hoa Kỳ và chính thức tôn kính tại Đại hội Thánh Mẫu La Vang tổ chức tại Washington DC vào ngày 22.8.1998; sau đó lần lượt thánh du đến các cộng đoàn tín hữu Việt Nam khắp nơi ở hải ngoại. Thánh tượng thứ hai, được sự chấp thuận của HĐGMVN, ông gởi về kính tặng Giáo hội tại Việt Nam, và đã được nghinh đón trọng thể tại La Vang nhân kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ hiện ra. Tượng này được đặt bên trái cung thánh Nhà nguyện Đức Mẹ La Vang (nhà nguyện tạm lợp tôn, tọa lạc trên nền cũ Tiểu Vương cung Thánh đường đổ nát, ngay phía sau tháp cổ). Giáo hữu hành hương vẫn thường đến chiêm ngắm, cầu xin...
Riêng bức tượng Thánh Mẫu La Vang nét Việt Nam cùng kiểu dáng nhưng kích thước lớn hơn, đặt tại Linh đài thời điểm đó, là do HĐGMVN dâng kính, cũng trong dịp Đại lễ Kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ hiện ra vào tháng 8.1998. Bức tượng do nhóm các nghệ nhân ở Sài Gòn tác tạo, với đặc điểm khuôn mặt tươi xinh, khăn đóng rộng vành không nếp gấp, không đính 12 ngôi sao… Mặc dù vậy, sau một thời gian đặt ở Linh đài, đã có nhiều ý kiến khác nhau về nghệ thuật tạo hình, về thẩm mỹ…, nên trong thời gian chuẩn bị Đại hội La Vang lần thứ 26 (năm 2002), Trung tâm Thánh Mẫu La Vang đã nhờ họa sĩ kiêm điêu khắc gia Văn Nhân làm thêm một bức thánh tượng Thánh Mẫu La Vang khác. Sau 10 tháng, bức thánh tượng được thực hiện xong, với chiều cao 2.74m, nặng 400kg. Để dễ vận chuyển, tượng được thiết kế ba bộ phận tháo rời, đóng vào hai thùng lớn. Tháng 5.2002, từ Hoa Kỳ, hai thùng hàng đã rời cảng và hai tháng sau thì về đến Sài Gòn, rồi chuyển ra La Vang. Bức thánh tượng này có y phục đơn giản hơn, lược bỏ bớt những hoa văn không cần thiết trên lai áo, cũng như giảm thiểu màu sắc ở phần điểm tô, khiến người chiêm ngắm dễ cảm nhận sự thánh thiện và có cảm giác gần gũi; chiếc khăn đóng cũng làm nhỏ gọn, không nếp gấp, màu hơi sẫm, trên vành khăn đính 12 ngôi sao, tượng trưng 12 chòm sao lớn trong ngân hà. Dù kích thước lớn hơn nhưng cơ bản là bản sao của bức thánh tượng Thánh Mẫu La Vang đã được Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II làm phép năm 1998, của cùng tác giả Văn Nhân, nên vẫn mang ý nghĩa như bức thánh tượng cũ….

Chín năm sau, tượng Mẹ La Vang ở Linh đài lại được thay mới lần nữa. Đây là bức tượng Thánh Mẫu La Vang thứ ba, kể từ Đại lễ kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ hiện ra tại La Vang. Tác giả của bức tượng trên là điêu khắc gia Võ Tấn Tánh, xuất thân trường Mỹ thuật Huế, theo lời mời của Đức TGM Huế Stêphanô Nguyễn Như Thể. Đây là pho tượng bằng đá, cao 4.2m tính từ đế mây lên đến đỉnh đầu, được tạc bằng đá trắng Quỳ Hợp - Nghệ An, ghép thêm đá bán quý (casedol) bên ngoài. Để có thể tạc bức tượng lớn, Tòa Tổng Giám mục Huế phải đặt mua khối đá với kích cỡ 6m x 1.7m x 1.7m, vận chuyển về La Vang và nhóm điêu khắc gia, nghệ nhân 6 người thực hiện ròng rã trong 6 tháng trời. Phần căn bản vẫn dựa theo mẫu thánh tượng cũ, có thêm phần mây dưới chân Mẹ. Họa tiết trang trí trên áo Mẹ và tượng Chúa Giêsu được tạo dáng hoa văn mây nhẹ nhàng, trên áo Mẹ còn được khắc những hạt nhỏ thạch anh hồng… Bức tượng hoàn tất trước ngày khai mạc Đại hội La Vang lần thứ 29, được ĐHY Ivan Cornelius Diaz, Tổng trưởng Bộ Loan báo Tin Mừng cho các Dân tộc (nhiệm kỳ 2006-2011) - Đặc sứ của ĐTC Bênêđictô XVI - làm phép chiều ngày 5.1.2011… Đó cũng chính là thánh tượng Đức Mẹ mà ngày nay đến La Vang chúng ta chiêm ngắm, hướng về để cầu nguyện...

Hơn 200 năm kể từ ngày Đức Mẹ hiện ra theo như sử liệu cho biết, và hơn một thế kỷ nếu tính từ lúc nơi đây trở thành trung tâm hành hương, Thánh địa La Vang đã qua nhiều lần phải tái thiết. Trong các cuộc “làm lại” đó, Thánh địa đã hình thành một quần thể nhiều tượng thờ độc đáo, nhất là các thánh tượng Đức Mẹ. Ngoài các tượng Đức Mẹ từng đặt trong thánh đường thuở ban đầu và trên Linh đài (sau năm 1963) như đã kể, trong phạm vi Thánh địa còn có nhiều tượng Đức Mẹ khác mang những dấu ấn riêng. Trước hết phải kể đến tượng Đức Mẹ La Vang đặt ở trước nhà hành hương, được Đức Hồng y Crescenzio Sepe - Tổng trưởng Bộ Loan báo Tin Mừng cho các Dân tộc (nhiệm kỳ 2001-2006) - làm phép ngày 1.12.2005; rồi khoảng 30 mẫu tượng Đức Mẹ làm bằng nhiều chất liệu và kiểu dáng, hình thái văn hóa… phong phú đang hiện diện rải rác trong Thánh địa, như tượng Đức Mẹ đội khăn mỏ quạ đậm nét Việt, tượng Đức Mẹ y phục Xiêm, tượng Đức Mẹ Ban Ơn, tượng Đức Mẹ bồng Chúa Hài Đồng kiểu cổ điển… Chưa hết, qua hình ảnh chụp những kỳ Đại hội từ lần đầu năm 1900 đến nay, chúng ta còn nhìn thấy được rất nhiều mẫu tượng Đức Mẹ trên những bàn kiệu rước... Tất cả nói lên tâm tình yêu mến, sùng kính từ đoàn con cái Việt Nam với người Mẹ thiêng liêng của mình.
“Đức Mẹ phù hộ các giáo hữu. Xin cầu cho chúng con!”.
Minh Hải
Bình luận