Linh mục dòng Biển Ðức Placidus Fixlmillner (28.5.1721 - 27.8.1791) là một trong những nhà thiên văn học đầu tiên tính toán được quỹ đạo của sao Thiên Vương.
Chào đời ở làng Achleuthen gần Kremsmünster (Áo), thuở nhỏ, cậu bé Fixlmillner được gia đình đưa lên thành phố Salzburg học. Tại đây, cậu thể hiện năng khiếu đặc biệt ở môn toán. Năm 16 tuổi, cậu thiếu niên giỏi toán được gởi vào đan viện Kremsmünster vô cùng nổi tiếng của dòng Biển Đức. Thời điểm đó, chú của cậu là viện phụ. Trong thời gian ở đây, đan sĩ trẻ Fixlmillner đã nhanh chóng trở nên nổi bật vì tài cao học rộng.
Năm 1756, lúc 35 tuổi, cha xuất bản chuyên luận nhỏ về thần học. Cha có ý định tiếp tục đào sâu hơn chuyên luận này. Tuy nhiên, một sự kiện khác đã thu hút sự chú ý của vị linh mục đam mê khoa học: sao Kim đi qua Mặt trời năm 1761.
Thay đổi hướng đi
Khi nhìn lại sự kiện trên, giới khoa học ngày nay công nhận những nỗ lực của người xưa nhằm ghi chép lại hiện tượng sao Kim đi qua Mặt trời năm 1761 là thời điểm mang tính bước ngoặt trong lịch sử thiên văn học. Đây là lần đầu tiên các nhà thiên văn học thế giới đứng trước cơ hội đo đạc chính xác kích thước của Hệ Mặt trời.
Trước đó, khoảng cách giữa Trái đất và Mặt trời được ước tính kể từ thời Hy Lạp, với nhiều mức độ thành công khác nhau. Thế nhưng, sự kiện thiên văn nổi bật của thế kỷ 18 lại mang đến thời khắc hoàn toàn khác biệt. Ngày 6.6.1761, sao Kim mất khoảng 6 giờ để đi ngang mặt phẳng của “quả cầu lửa”. Bằng việc ghi chép thời gian bắt đầu và chấm dứt từ nhiều nơi khác nhau trên Trái đất, các nhà khoa học thời đó có thể tính toán được khoảng cách giữa sao Kim và Mặt trời.
Dựa trên thông tin quý báu này, định luật chuyển động hành tinh của Kepler được áp dụng để tính toán được quỹ đạo của toàn bộ hành tinh tính đến sao Thổ, lúc đó là hành tinh xa nhất được biết đến. Trong thời đại mà rất nhiều quốc gia trên thế giới vẫn còn chật vật khi đo đạc bản đồ của nước họ, thành tựu trên đánh dấu một bước nhảy vọt nằm ngoài sức tưởng tượng. Vì vậy, không ngạc nhiên khi cha Fixlmillner bị thu hút trước sự kiện của thế kỷ và các “chuyển động” của ngành thiên văn khi ấy.
Đến với ngành thiên văn học
Như đã đề cập ở trên, sự kiện sao Kim đi qua Mặt trời khơi dậy niềm hứng thú của vị linh mục dòng Biển Đức về toán học. Dù lúc đó đã 40 tuổi, ngài vẫn quay lại việc học tập khắc khổ để có thêm kiến thức chuyên sâu về toán học và khoa học, và may mắn là cơ hội tham dự cuộc nghiên cứu trong lĩnh vực thiên văn học đã nhanh chóng được mở ra với cha. Cha được bổ nhiệm làm Giám đốc Đài thiên văn Kremsmünster, vốn được người chú sáng lập năm 1748 vào thời điểm là viện phụ. Trên cương vị mới, cha Fixlmillner bắt tay vào nhiệm vụ đầu tiên là cải thiện các thiết bị và cho chế tạo những công cụ thiên văn mới, đồng thời nhanh chóng đo đạc chính xác kinh độ và vĩ độ của đài thiên văn. Vị linh mục tiếp tục quản lý đài thiên văn cho đến khi ngài qua đời, và mang lại rất nhiều đóng góp vô cùng giá trị cho ngành thiên văn học thế giới.
Bất chấp sự khởi đầu muộn màng trong lĩnh vực thiên văn học, cha Fixlmillner được thế giới biết đến nhiều nhất nhờ vào thành tựu trong ngành này. Ngài là một trong những người đầu tiên tính toán được quỹ đạo của sao Thiên Vương, sau khi được nhà thiên văn học William Herschel phát hiện ngày 13.3.1781. Khi đó, cha đã 60 tuổi.
Những quan sát khác nhau của cha về sao Thủy cho phép nhà thiên văn học Joseph-Jérôme Lefrançais de Lalande xây dựng được các bảng biểu của hành tinh gần Mặt trời nhất. Bên cạnh chuyên luận được đề cập ở trên, ngài còn là tác giả của hai công trình nghiên cứu thiên văn học được nhà xuất bản Steyer xuất bản năm 1765 và 1776. Một công trình khác cũng do nhà xuất bản này xuất bản năm 1791, sau khi cha qua đời, là ghi chép những quan sát về Hệ Mặt trời của vị linh mục từ năm 1776 đến 1791.
Dù đam mê thiên văn học, cha Fixlmillner luôn giành thời gian cho những hoạt động khác trong lĩnh vực học thuật. Chẳng hạn, trong nhiều năm dài, ngài chịu trách nhiệm quản lý trường đại học liên kết với đan viện, đồng thời đảm nhận vai trò giáo sư về giáo luật. Cha qua đời tại Đan viện Kremsmünster vào ngày 27.8.1791, thọ 70 tuổi.
ĐỊNH NGUYỄN
Bình luận