Kết hợp văn hóa địa phương trong nhà đạo

Nhiều giáo xứ có thành phần giáo dân đa dạng, có sự quy tụ của tín hữu các sắc tộc. Trong sinh hoạt thường ngày, những nét văn hóa địa phương, dân tộc cũng được khéo léo vận dụng nhằm thắt chặt tình cảm giáo hữu, và hơn hết là tôn vinh những giá trị văn hóa ý nghĩa, lâu đời…

KIẾN TRÚC NHÀ THỜ

Ông Trần Trọng Hiếu (giáo xứ Phanxicô Xaviê, TGP TPHCM): Phong cách lai giữa Á và Âu theo tôi thấy không hiếm gặp trong kiến trúc hay các công trình phụ trong nhà thờ. Đi nhiều nhà thờ ở các vùng miền khác nhau, tôi vẫn thường quan tâm nét giao thoa hòa hợp giữa các kiến trúc mang hơi thở Á Đông hay đặc điểm riêng của dân tộc, vùng miền, vì tôi cảm thấy thú vị. Điều này cũng khiến tôi cảm thấy có sự đặc biệt ở những công trình nhà đạo như thế. Tôi có thể kể đến lối kiến trúc ở nhà thờ Cha Tam nơi tôi gắn bó lâu năm là một ví dụ. Ở đây, cộng đồng người Hoa chiếm số đông nên yếu tố văn hóa rất rõ. Nhìn vào là thấy ngay công trình kiến trúc đặc biệt. Có thể tả đôi chút như cổng vào thiết kế theo kiểu tam quan, mái có đầu đao, kiến trúc thường thấy ở cung đình, chùa chiền. Ở hai bên cây thánh giá có hai con cá tượng trưng cho hình ảnh “cá chép hóa rồng”. Các cột sơn son thếp vàng có câu đối, trên các đầu đao treo lồng đèn... Bên ngoài sân nhà thờ còn có bức phù điêu thánh tử đạo người Việt và các vị tử đạo người Hoa... Không chỉ như vậy, trong các sinh hoạt còn có điều thú vị như đội lân xóm đạo. Đội lân luôn có màn diễn sinh động mang hơi thở của cư dân vùng này trong các dịp lễ lớn ở cả trong đạo lẫn ngoài đời thật sự hòa quyện nét văn hóa địa phương với nhà đạo.

BẢO TỒN VĂN HÓA

Chị Nguyễn Ngọc Tú Nhi (giáo xứ Tân Phú, giáo phận Kon Tum): Với đặc thù vùng miền, giáo phận Kon Tum đa phần đồng bào sắc tộc chiếm số đông. Nhằm gìn giữ nét văn hóa bản địa, khuôn viên nhà thờ trong nhiều buôn làng thường hiện diện tượng Đức Mẹ mặc sắc phục, lưng đeo gùi, đầu đội khăn hoa văn. Rất nhiều tín hữu sắc tộc cầu nguyện trước tượng Mẹ cách sốt sắng. Đặc biệt, nét đẹp nhà rông của đồng bào cũng trở thành kiến trúc kiến thiết nên nhiều ngôi thánh đường; nhiều vật dụng gắn bó trong đời sống như cồng chiêng, cây nêu, quả bầu khô, vò đựng nước… cũng được dùng để trang trí cách tinh tế nơi gian cung thánh, trong khuôn viên, để tạo nên những ngôi thánh đường mang đậm chất Tây Nguyên. Tiêu biểu như thánh đường giáo xứ Kon Rơbang, Mang La, Plei Chuet… Coi sóc đoàn chiên ở vùng đất này, các linh mục người Kinh đã tiếp cận ngôn ngữ bản địa, đồng thời ứng dụng trong mục vụ qua việc cử hành các thánh lễ cho cộng đoàn, dạy giáo lý cho thiếu nhi bằng chính ngôn ngữ của họ. Bảo tồn văn hóa bản địa và thể hiện nét đẹp đó trong đời sống thiêng liêng, trong văn hóa nhà đạo là một trong những phương cách hay, giúp người tín hữu sắc tộc cảm thấy Giáo hội thật sự gần gũi với họ và cho chính họ.

GÌN GIỮ NÉT ÊĐÊ TRONG KHÔNG GIAN SINH HOẠT

Linh mục Đaminh Vũ Nguyễn Hoàng Long (giáo họ Kim Sơn, giáo phận Ban Mê Thuột): Trong khuôn viên giáo xứ tôi có các công trình phụ được thiết kế theo kiểu nhà dài người Ê đê. Những nhà có kích cỡ nhỏ để cho các em học giáo lý. Còn nhà lớn hơn thì dùng làm nhà sinh hoạt, nhà khách. Ở vùng của bà con sắc tộc nên việc duy trì và phát triển văn hóa bản địa trong đời sống giáo xứ là cần thiết. Trong tuần, chúng tôi có lễ cho anh em sắc tộc riêng. Nói chung, trong mục vụ, giáo xứ tôn trọng, trân quý nét văn hóa của người dân tộc địa phương. Không chỉ thể hiện ở phương diện vật chất, thiết kế nhà cửa, công trình gắn với yếu tố sắc tộc mà trong lễ nghi hay sinh hoạt bình thường cũng có sự giao thoa, hòa nhập về ngôn ngữ, tập quán. Làm sao để bà con giáo dân thấy được sự gần gũi khi đến nhà thờ xứ đạo của mình.

THÁP CHUÔNG ĐƯỢC GỢI HỨNG TỪ HÌNH ẢNH CÂY NÊU

Em Y Ly Nhã (giáo xứ Plei Jơdrâp, giáo phận Kon Tum):Với tôi, tháp chuông của giáo xứ mình thật ấn tượng, được cha chánh xứ cho xây dựng qua sự gợi hứng từ hình ảnh cây nêu với bốn cây trụ liên kết với nhau chắc chắn, vút lên trời cao, biểu tượng cho tấm lòng của người giáo dân trong xứ - phần lớn là người Ba Na - luôn hướng về Thiên Chúa. Có thể nói, đây là một công trình có thiết kế gắn với văn hóa bản địa vì cây nêu từ lâu vốn là hình ảnh gần gũi với đời sống của đồng bào Ba Na. Trong các lễ hội dân gian của đồng bào trên Tây Nguyên, cây nêu trở thành nét đẹp đặc trưng, một biểu tượng tâm linh gắn kết con người với đất trời. Người Ba Na quan niệm cây nêu càng cao vút càng có ý nghĩa thiêng liêng, càng được các Yàng nhanh chóng giúp đỡ, phù hộ cho mọi người khỏe mạnh, bình an, mùa màng tốt tươi… Tháp chuông nhà thờ có hình ảnh như cây nêu gợi lên sự thân thuộc với giáo dân địa phương, thể hiện sự quan tâm của vị chủ chăn giáo xứ đối với việc bảo tồn và lưu giữ nét văn hóa đặc trưng của đồng bào nơi đây.

VĂN HÓA KHMER TRONG SINH HOẠT

Chị Lý Thị Ngọc Kiều (họ đạo Đại Tâm, giáo phận Cần Thơ): Số đông giáo dân xứ tôi là người Khmer. Vì vậy, trong các hoạt động lâu nay, cha xứ có sự kết hợp văn hóa dân tộc Khmer vào để thêm sinh động, giữ nét truyền thống cho bà con. Ở xứ đạo, khi dự lễ, trang phục dân tộc luôn được khuyến khích. Tới ngày hội riêng của người Khmer, cha xứ cũng tổ chức chia vui. Mùa Noel, diễn nguyện, cử điệu, ca hát theo tiếng Khmer. Đặc biệt, khi cho thiếu nhi thi dâng hoa với các xứ khác trong họ đạo, cha cũng tập các tiết mục đặc sắc Khmer hay Tết của bà con cũng được hưởng ứng chung và dâng lễ tạ ơn. Ở đây, giáo dân cảm thấy vui và tự hào vì có sự kết hợp yếu tố dân tộc, văn hóa riêng khi sinh hoạt. Những việc làm hết sức cụ thể diễn ra trong chính sinh hoạt. Điều đó, làm tinh thần đoàn kết và sự yêu thích, gắn bó với nhà Chúa được duy trì nơi nhiều người.

Nhóm phóng viên (thực hiện)