Chưa bao giờ câu chuyện về cải cách hành chính, cụ thể là tinh giản bộ máy, được đặt thành vấn đề nóng như hiện nay. Bởi lẽ điều này liên quan tới nguồn tài chính, áp lực nợ công, giảm thu ngân sách... Nói chung là phần đóng góp của nhân dân thật khó nuôi nổi bộ máy ngày một phình to, cồng kềnh, kém hiệu quả. Các con số khảo sát cho thấy, dù đã có chủ trương tinh giản bộ máy, cải cách hành chánh từ nhiều năm trước, nhưng hiệu quả tổng thể rất thấp. Trừ vài bộ ngành giảm được đôi chút, ở các nơi còn lại, số người hưởng lương ngân sách ngày một tăng chứ không hề giảm. Nhiều cơ quan giãn nở, biến tướng bộ máy, làm tăng thêm số người hưởng ngân sách. Ðây quả là một cuộc cải cách đầy khó khăn, cam go. Nhiều ý kiến cho rằng việc tinh giản biên chế mấy năm qua chẳng khác gì “đánh trống bỏ dùi”.
Sở dĩ khó khăn vì còn tình trạng nể nang, quen biết, bè cánh... Những thành phần gia tăng trong bộ máy thường là những bộ phận giúp việc, hỗ trợ, văn phòng, tạp vụ... Một số trong đó, sau khóa học tại chức, hoặc hàm thụ kiến thức, qua “giới thiệu”, được nhận vào bộ máy, hưởng lương ngân sách. Khó khăn còn được đánh giá là do phình bộ máy cấp xã, lạm phát cấp phó như báo chí đã đưa tin. Nhiều nơi còn lập thêm phòng, ban để có thể bổ nhiệm, nhận thêm người. Nhìn chung tất cả sự dư thừa, phình bộ máy có một đặc điểm là liên đới thân quen, liên đới quyền lợi, không tính đến hiệu quả. Chẳng hạn vì nể nang, vì phân quyền, rất khó cho một thủ trưởng đơn vị nào đó có thể tinh giản, cho thôi việc những nhân viên là người nhà cấp trên của mình. Tương tự, thật khó từ chối khi có người nào đó “gởi” con cháu vào đơn vị mà họ lại có vai trò quyết định các hợp đồng lớn, đem lại ngân sách cho đơn vị hằng năm...
Ðây còn là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp tới đông đảo những người lao động khác. Bởi vậy, không thể làm một cách ồ ạt, đại trà, vội vàng, một cách chiếu lệ rồi đâu lại vào đó. Do đó cần phải tiến hành một cách khoa học, hợp tình, hợp lý. Nếu không, sự việc lại dễ biến thành “thanh trừng người ngay”, “giữ lại người thân” trong bộ máy. Có thể nói, tinh giản bộ máy là đụng đến vấn đề con người, đụng vào “những vùng nhạy cảm”, do đó không thể thực hiện lấy lệ, càng không thể làm như một cỗ máy.
Câu chuyện tinh giản bộ máy cũng phản ánh một truyền thống công vụ chậm cải tiến, tư duy theo nhiệm kỳ, nên thiếu chiến lược trọng dụng nuôi dưỡng cán bộ cho tương lai. Nó cũng nói lên chất lượng nguồn nhân lực hành chính công của ta còn nhiều hạn chế, dẫn đến “đông” mà không “tinh”, gây ra thâm hụt và lãng phí ngân sách.
Có lẽ cần phải có những định mức, tiêu chuẩn cụ thể về việc xác định công chức, viên chức, căn cứ trên vị trí việc làm, chức năng nhiệm vụ cụ thể của từng đơn vị, và cần phải được đảm bảo thực thi bằng các quy định của luật pháp.
Ngô Quốc Ðông
Bình luận